ارائه وارزشيابي مدلي براي تحقق بسيج جامعه در مركز توسعه اجتماعي وارتقاي سلامت اردبيل

خلاصه فارسی

مقدمه : پيشرفت هاي شگرف علمي در زمينه كنترل بيماري هاي واگير با ساخت واكسن هاي موثر و مصرف آن در سطح گسترده، موجب كنترل بسياري از بيماري هاي عفوني شده و مشكلات جديد بخش سلامت، جاي بيماري هايي مثل سرخك، آبله، طاعون و وبا را گرفته اند، اگر چه مشكلي بنام ايدز و STD هنوز به قوت خود باقي مانده است]1[. بررسي مشكلات جديد بخش سلامت نشان از بروز مشكلاتي مثل بيماري هاي قلبي - عروقي، تصادفات و بيماري هاي رواني و ... دارد كه اولويت هاي نخست بخش سلامت را بخود اختصاص داده و بخش مهمي از سرمايه هاي موجود در كشورها را به خود معطوف نموده اند]1[. در تحليل اين معضلات جديد دو مشخصه بارز به چشم مي خورد : نخست آنكه هزينه مراقبت از اين بيماري ها به دليل فقدان درمان قطعي بسيار بالاتر از بيماري هاي عفوني است كه غالبا" درمان قطعي دارند و دوم آنكه ايجاد تغيير در رفتار و فرهنگ عمومي نقش اساسي در پيشگيري از ابتلاي به آنها بازي مي كند]1[. در تمدن نوين جلب مشاركت مردمي مهمترين راه كار توسعه در بخش هاي مختلف جامعه تلقي مي شود. در سال هاي اخير متوليان سلامت در پي راهكارهايي بوده اند كه از طريق آن بتوانند با دادن آموزش هاي موثر، در رفتار، نگرش و باور عمومي تغيير ايجاد نمايند كه ايجاد مراكز توسعه اجتماعي و ارتقاي سلامت در اين راستا بوده است. در اين مراكز، توسعه اجتماعي در كنار ارتقاي سلامت تحقق مي يابد و در خلال انجام فعاليت هايي برنامه ريزي شده، مردم منطقه ضمن پيشرفت و توسعه در راه سلامت گام بر مي دارند، مشاركت را تمرين مي كنند، مسووليت پذير مي‌شوند و درك مي كنند كه كليد حل بخش عمده اي از مسايل مربوط به سلامت در دست خود آنهاست]2[. رويكرد برنامه ريزي شده به سلامت جامعه، ‌مدلي است كه در اواسط سال 1980 توسط مركز كنترل و پيشگيري از بيماري ها با همكاري دپارتمان هاي بهداشتي محلي، ايالتي و گروه هاي جامعه ايجاد شد. هدف از آن پيشنهاد فرآيندي علمي و جامعه محور بود كه بر دانش و تئوري هاي آموزش بهداشت و ارتقاي سلامت جامعه استوار باشد. مدل زمينه اي كه اين فرآيند بر اساس آن سازماندهي شده PROCEED نام دارد]3[. اين رويكرد بر فلسفه بهداشت براي همه و بيانيه اتاوا در جهت ارتقاي سلامتي استوار است و بيان مي دارد كه لازمه ارتقاي بهداشت،‌ فرآيند مشاركت دادن مردم براي كنترل بيشتر سلامتي خود و بهبود وضعيت بهداشت و سلامت است. براي برنامه ريزي و اتخاذ راه كارهاي مناسب و موثر، ‌هر جامعه بايد فرآيند مخصوص به خود را در بررسي نيازها، ‌تعيين اولويت ها، ‌انتخاب راه حل ها و احساس تعلق و مالكيت نسبت به برنامه ها داشته باشد]4[. يكي از راه كارهاي كليدي در رويكرد برنامه ريزي شده به سلامت جامعه، ‌تشويق ارتباطات درون جامعه و بين جوامع مختلف و دپارتمان هاي بهداشت،‌ دانشگاه ها و ديگر سطوح سازماني، ‌ملي و منطقه اي است. در سال هاي 85-1984، ‌اين فرآيند توسط پرسنل مركز كنترل و پيشگيري از بيماري ها در 6 ايالت آمريكا مورد مطالعه قرار گرفت. اين امر با همكاري دپارتمان هاي بهداشت محلي و جوامع مردمي انجام شد. به دنبال اين مطالعات،‌ فرآيند مورد تجديد نظر قرار گرفت و ابزارهاي پيشگيري نيز به آن اضافه شد و پرسنل مركز كنترل و پيشگيري از بيماري ها آن را در ايالت ها و جوامع ديگر گسترش دادند. از سال 1991، پرسنل مركز كنترل و پيشگيري از بيماري ها، ‌ديگر اين رويكرد را به طور مستقيم به كار نگرفت،‌ بلكه براي دپارتمان هاي بهداشت و بخش هاي خصوصي و دولتي زمينه آموزش و مشاوره محدود را فراهم كرد]3[. در حال حاضر، ‌اكثر دپارتمان هاي بهداشتي پرسنل آموزش ديده اي در زمينه رويكرد برنامه ريزي شده به سلامت جامعه دارند و از افرادي استفاده مي كنند كه در ايالت ها هماهنگي برقرار مي كنند]3[.رويكرد برنامه ريزي شده به سلامت جامعه الگويي است براي بهبود وضعيت بهداشت و كيفيت زندگي جوامع و فرايندي است كه در بسياري از جو÷امع از آن به منظور برنامه ريزي، ‌اجرا و ارزشيابي برنامه هاي ارتقاي سلامت و پيشگيري از بيماري ها استفاده مي شود. اين فرآيند به جامعه كمك مي كند تا تيم ارتقاي سلامت را تشكيل دهد، داده هاي محلي را جمع آوري كند و ‌بر اساس آن اولويت هاي بهداشتي را مشخص نمايد،‌ برنامه مداخله را طراحي و در نهايت آن برنامه را ارزشيابي كند. اين رويكرد قابل تطابق با موقعيت هاي مختلف است وزماني كه يك جامعه در صدد تعيين اولويت بهداشتي برآيد، مي تواند آن را با ساختار سازماني خود تطبيق دهد. هدف از اين رويكرد،‌ افزايش ظرفيت جوامع براي برنامه ريزي،‌ اجرا و ارزشيابي فعاليت هاي ارتقا دهنده سلامتي جامعه محور در جهت حل مشكلات اولويت دار است. مركز كنترل و پيشگيري از بيماري ها،‌ اين رويكرد را با هدف كاهش شيوع عوامل خطر قابل تعديل منجر به بيماري، مرگ،‌آسيب و ناتواني هاي قابل پيشگيري پيشنهاد مي كند. گرچه اين هدف،‌ هدفي در سطح ملي است،‌ رسيدن به آن نيازمند تلاش در جهت ارتقاي سلامت و فراهم نمودن خدمات پيشگيري در سطح محلي است. نمونه هاي موفق زيادي با استفاده از اين شيوه توانسته اند بار عمده اي از مشكلات مردم را حل كنند. كنترل مشكلات ناشي از پشه هاي اجيپتوس درجزاير في جي براي كنترل تب دانگ ومشاركت مردمي براي كنترل اضافه وزن كودكان در تگزاس و بهبود منبع تامين نيازهاي غذايي در نواحي اسكان آمريكايي هاي افريقايي تبار در لوس آنجلس نمونه هايي از موفقيت هاي پژوهش هاي مشاركتي مبتني بر جامعه را نشان داده اند]7-5[.رويكرد برنامه ريزي شده به سلامت (PATCH) كه با هدف ارتقاي ظرفيت جامعه اتخاذ شده داراي پنج مرحله اجرايي به شرح ذيل است:‌ الف) بسيج جامعه ب) سازمان دهي مردم و توان مند سازي آنان ج) انجام نيازسنجي و تعيين اولويت هاي سلامت د) انجام برنامه هاي مداخله و) ارزشيابي اقدامات انجام شده بر اساس سياست هاي معاونت تحقيقات وفن آوري وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشكي، مركز توسعه اجتماعي و ارتقاي سلامت با هدف اصلي،‌ توانمندسازي مردم و ساير ذي نفعان موثر در امر سلامت براي ارتقاي توان جامعه به منظور ايجاد توسعه پايدار تشكيل گرديد. اهداف اختصاصي اين پروژه شامل طراحي سيستم پويا و هدفمند در جامعه به منظور شناخت نيازها،‌ ايجاد بستر مناسب جهت اجراي طرح هاي مداخله اي با مشاركت كليه ذي نفعان سلامت و به خصوص مردم، ايجاد رويكرد اجتماعي نوين در دانشگاه ها و جامعه،‌ بسيج مردمي براي شركت در فعاليت هاي مركز توسعه اجتماعي و ارتقاي سلامت،‌ توانمندسازي مردم در جهت شناسايي، اولويت بندي و حل معضلات سلامت، آموزش روش هاي تحقيق مشاركتي براي گروه هاي منتخب مردم و فراهم كردن محيطي مطلوب با قابليت توانمندسازي از طريق همكاري بين بخشي و جلب تعهد در مديران ذيربط بوده است.

Document Downloads